ALI

فعل

در اصطلاح دستور زبان فارسي ، فعل جزء اركان جمله است و جمله بدون فعل معني ندارد .

هر فعلي چهار ويژگي دارد .

1- انجام گرفتن كار ، يا داشتن و پذيرفتن حالت

2- زمان

3- شخص

4- مفرد يا جمع بودن

محمّد حسين تكاليفش را با دقّت مي نويسد .

در اين جمله فعل كلمه ي « مي نويسد » است كه بر 4 مفهوم دلالت دارد .

1- بر عمل نوشتن  2- زمان حال   3- برشخص معيّن ( سوم شخص مفرد )  4- بر يك فرد

اقسام فعل از نظر زمان

1- فعل گذشته ( ماضي )  2- فعل حال ( مضارع )   3- فعل آينده ( مستقبل )

فعل گذشته ( ماضي ) : به بيان وقوع فعل در زمان گذشته دلالت مي كند . مانند : رفتم

انواع فعل ماضي

¬ ماضي ساده ( بن ماضي + شناسه )

گفتم ، گفتي ،‌ گفت ، ‌گفتيم ، گفتيد ، گفتند

¬ ماضي استمراري ( مي + بن ماضي + شناسه )

مي گفتم ، مي گفتي ، مي ‌گفت ، مي ‌گفتيم ، مي گفتيد ، مي گفتند

¬ ماضي نقلي ( بن ماضي + ه + شناسه هاي ( ام ، اي ، است ، ايم ،‌ ايد ، اند )

گفته ام ، گفته اي ،‌ گفته است ، ‌گفته ايم ، گفته ايد ، گفته اند

¬ ماضي بعيد ( بن ماضي + ه + بود + شناسه )

گفته بودم ، گفته بودي ،‌ گفته بود ، ‌گفته بوديم ، گفته بوديد ، گفته بودند

¬ ماضي التزامي ( بن ماضي + ه + باش + شناسه )

بر شكّ و ترديد و آرزو و شرط و ... دلالت دارد .

گفته باشم ، گفته باشي ،‌ گفته باشد ، ‌گفته باشيم ، گفته باشيد ، گفته باشند

فعل حال ( مضارع ) : به بيان وقوع فعل در زمان حاضر دلالت مي كند . مانند : مي روم

انواع فعل مضارع

¬مضارع ساده  ( بن مضارع + شناسه )

گويم ، گويي ، گويد ، گوييم ، گوييد ، گويند

¬مضارع اخباري  ( مي + بن مضارع + شناسه )

مي گويم ، مي گويي ، مي گويد ، مي گوييم ، مي گوييد ، مي گويند

¬ مضارع التزامي  ( ب‍ + بن مضارع + شناسه )

بر شكّ و ترديد و آرزو و شرط و .... دلالت دارد .

بگويم ، بگويي ، بگويد ، بگوييم ، بگوييد ، بگويند

فعل آينده ( مستقبل ) : به بيان وقوع فعل در زمان آينده دلالت مي كند . مانند : خواهم رفت

¬ فعل مستقبل ( خواه + شناسه + بن ماضي )

خواهم گفت ، خواهي گفت ، خواهد گفت ،‌خواهيم گفت ، خواهيد گفت ، خواهند گفت

فعل امر و نهي

فعل امر ( بـ + بن مضارع )

فعلي است كه از ما مي خواهد كاري انجام بدهيم .

( فعل امر فقط دو صيغه دوم شخص مفرد و دوم شخص جمع را دارد . )

مثال : برو ، برويد

فعل نهي  ( ن‍ + بن مضارع )

فعلي است كه ما را از انجام كاري منع مي كند .

( فعل امر فقط دو صيغه دوم شخص مفرد و دوم شخص جمع را دارد . )

مثال : نرو ، نرويد

* * * *

صورت هاي فعل

فعل صرف مي شود ، يعني براي انكه در زمان هاي مختلف و بر شخص هاي مختلف دلالت كند ، صورت هاي گوناگون مي پذيرد . از آنجا كه 3 شخص دارد ( اول شخص ، دوم شخص ،‌سوم شخص ) و هر شخص ممكن است مفرد يا جمع باشد ، پس هر فعلي 6 صورت پيدا مي كند .

بنابراين هرگاه شخص هاي شش گانه فعل را به دنبال هم بياوريم ، آن را صرف كرده ايم .

مثال :

آوردم ، آوردي ،‌ آورد ، آورديم ،‌ آورديد ، آوردند

* * * *